درباره دزپارت
گفته می شود (دزپارت) در دوران اسلامی و خصوصاٌ در زمان امام رضا(ع) بواسطه اینکه برخی از یاران امام هشتم (ع) که از حجاز و بصره قصد رفتن به توس را داشتند، بخاطر گرفتار نشدن در چنگال ماموران حکومت عباسی این جاده پلکانی پنهان شده در زاگرس را برای رفت و آمد انتخاب می کردند ؛برخی به سلامت به مقصد می رسیدند و گروهی یا خود جهت ترویج دین در بین ساکنین منطقه باقی می ماندند و یا توسط عمال خلیفه به شهادت می رسیدند که قبور آنان در بین اهالی مورد احترام است.با توجه به تردد زیاد علویان از این جاده برخ مورخان از آن با نام جاده علویان نام برده اند.
این جادهراهی میانبر برای اتصال فلات مرکزی ایران ( اصفهان) و خوزستان با پایتخت باستانی ایران یعنی پارس (فارس)، بوده و در دورانی نیز به عنوان جاده استراتژیک و نظامی برای کمک رسانی از فلات ایران به خوزستان مورد استفاده قرار گرفته است. بلندترین نقطه این جاده در ارتفاعات زردکوه بختیاری و پست ترین نقطه آن در پایان گردنه رخ است.
دزپارت
یکی از ایل راههای اصلی ایل جلیل بختیاری شاخه هفت لنگ نیز می باشد که از حوالی شهر کرد آغاز و به حدود ایذه در گرمسیر به طول 250 کیلو متر منتهی می گردد. مدت زمانی که هفت لنگ ها، ایل راه خود را می پیمایند بین 16 تا 25 روز محاسبه نموده اند. این راه، نقاط عشایری شهرستان‌های اردل، بروجن، شهرکرد و فارسان در استان چهار محال و بختیاری وشهرستان‌های ایذه، رامهرمز و قسمتی از مسجد سلیمان و حومه اهواز در خوزستان را به یکدیگر مرتبط می‌سازد. طول راه مزبور از چغاخور تا مناطق عشایری غرب و جنوب ایذه حدود 250 کیلومتر است.
مناطق و روستاهای مهم این مسیر عبارتند از:چغاخور، گلوگرد، ناغان دهنو، دوپلان، گندمکار، سرخون، شلیل ، پل و عمارت مرواری در استان چهار محال و بختیاری و چات، دهدز ، پل شالو ، سراک و شهرایذه در استان خوزستان. عشایر طوایف دورکی به خصوص زراسوند و اسیوند و طوایف چهراز ی ، مشایخ ، شاخه دینارانی و گله داران چهارمحالی از این مسیر استفاده می کنند. در دوپلان دو شاخه اصلی جاده یعنی مسیر جونقان – تنگ درکش ورکش(خان اوی ) – اردل – بهشت آباد – تنگ گورمیرزا – دوپلان و مسیر ناغان – دوپلان با هم تلاقی پیدا می کنند.
در دهدز شاخه ای از این ایل راه به کوه سفید و دشت منتهی می شود.در سرخون شاخه ای از این جاده به هلوسعد(هلیساد) ، بوگر ، ارمند و لردگان و خونمیرزا می رود.در نزدیکی گندمگار شاخه ای از این جاده از طریق “کاسه کاسه ” ، “سرتنگ ” به دامنه های شمالی کوه کره و دیناران می رود.در دوپلان شاخه ای از این جاده به سمت شرق و ارتفاعات سرتنگ ، چهراز به سبزه کوه ادامه پیدا می کند.
بعد از پیروزی انقلاب در سالهای 1368- 1367 جاده ماشین رو ایذه و شهرکرد به بهره برداری رسید و مجدداً این جاده باستانی پررونق گردید و تبدیل به یکی از محورهای مهم ارتباطی گردید. اما در سال 1388 با بهره برداری از جاده لردگان – ایذه و آبگیری سد کارون 4 بخش عمده ی این جاده نقش و جایگاه خود را از دست داد و مسیر ایذه ، لردگان و بروجن جایگزین گردید و برای عشایر بختیاری دشواری های ایجاد گردید. که البته با احداث و بهره برداری از پل قوسی این مشکلات برطرف شده است.
پرسنل شرکت صنایع خلاء دزپارت سعی کرده اند سختی ها و دشواری های ساخت جاده دزپارت را سر لوحه و سرمشق خود قرار داده و بتوانند در تولید انواع پمپ وکیوم نیز مانند گزشتگان نامی نیکو برای خود به یادگار و به پاس زحمات مردم غیور بختیاری نام دزپارت را برای محصولات خود انتخواب کرده اند.
باشد که در امتداد راهشان سربلند باشیم….
دزپارت
دزپارت یا دژپارت جاده ای پلکانی است که گذشتگان بر کوه و سنگ، آن را بنا کردندو معماری جاده سازی را در یکی از سخت گذرترین تنگه ها و دره های فلات مرکزی ایران به رخ جهانیان کشیدند.این جاده تاریخی به صورت سنگ فرش با دیواره های صخره ای حفاظتی است و در دوره های مختلف تاریخی با نام های نردبانی، پلکانی، دزپارت ، سلطانی، اتابکی، علویان، لینچ و بختیاری از آن نام برده شده است و ابن بطوطه آن را پنهانی ترین جاده کوههای پارس می داند.
هم اکنون بخشهایی از این جاده در گردنه رخ در محور شهرکرد به اصفهان، تنگه درکش و ورکش، کتولا و بلوط بلند مشهود است.شاید هم وجه تسمیه آن از « پارتها – اشکانیان» گرفته شده و پادشاه اشکانی از همین مسیر به حوزه حکمرانی «الیمایی ها » نفوذ کرده و آنها را مطیع خود ساخت یا بعد از سرکوب الیمایی ها از همین جاده رهسپار فلات مرکزی ایران شدند و عبور سپاه پارت از این جاده سبب گردید که نام پارت بر آن اطلاق گردد. در مقاطع تاریخی بعدی با چنین نامگذاری هایی مواجه می شویم که عبور شاه و سپاهش از یک ناحیه در بختیاری سبب گردید تا آن ناحیه یا مکان به نام شاه مشهور گردد. مانند:
« کول شاه»و… شاید هم در کنار این جاده دژ یا قلعه ای بود که زیر نظر و فرمانبر شاه پارت بود و به همین دلیل این جاده ، دزپارت نام گرفت.جاده دزپارت را می توان از انشعابات مهم جا ده ی ابریشم دانست که هند را به مکران “سیستان”وکارمانیا”کرمان” وایساتیس “یزد “و جی “اصفهان” وآیاپیر”ایذه”را به اهواز واهواز را به بغداد می رسانده و از آنجا به بعد تا اروپا با جاده ی ابریشم طی می گردیده است.
این جاده شاخه های فرعی زیادی ازجمله مسیر”درکش وررکش” را داشته که از راه جونقان به سمت شیراز با نام راه شاهی، شاهان هخامنشی از طریق آن از شوش پایتخت زمستانی خود به پارسه (تخت جمشید) محل برگزاری جشن نوروز می رفته اند.در مورد قدمت دقیق این جاده سند دقیقی در دست نیست.
گمانه زنی ها قدمت این جاده در بخشی هایی مانند بخش جنوبی آن را هزاران سال نشان می دهد ومحوطه باستانی چشمه رباط در مسیر این جاده باستانی قرار داشته که این محوطه از چند تپه کوچک و بقایای ساختمانی یک مجموعه کاروانسرایی و همچنین آثاری از دوره پیش از تاریخ تشکیل شده است. اما قدیمی ترین کتیبه در مسیر این راه در تنگ در کش ورکش نرسیده به شهرساسانی “خان اوی” مربوط به شش تا هفت هزار سال پیش است.